De buitenlandministers van Amerika, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk kwamen maandag met een gezamenlijke reactie. “Onze landen hebben duidelijk gemaakt dat we Ruslands evident valse beschuldiging verwerpen dat Oekraïne van plan is om een vuile bom in te zetten op zijn eigen grondgebied”, aldus de verklaring. “De wereld doorziet iedere poging om deze beschuldiging te gebruiken als voorwendsel voor escalatie.”
De Oekraïense president Volodimir Zelenski zei zondag dat Rusland mogelijk zelf de inzet van een vuile bom voorbereidt. “Als Rusland belt en zegt dat Oekraïne naar verluidt iets voorbereidt, dan betekent het maar een ding: Rusland heeft dit voorbereid”, aldus Zelenski.
De Russische beschuldigingen werden, zoals vaak het geval is, gedaan zonder onderliggende bewijzen. Welk motief Oekraïne zou hebben om een vuile bom te gebruiken, is eveneens onduidelijk.
Militair gezien weinig effect
Een vuile bom is geen nucleair wapen, maar een ‘gewone’ bom met een radioactieve lading of omhulsel. Het in elkaar zetten van zo’n bom is niet heel ingewikkeld. De materialen die nodig zijn om een bom ‘vuil’ te maken, zijn overal ter wereld verkrijgbaar - de radioactieve materialen worden gebruikt in verschillende civiele sectoren, zoals de farmaceutische of agrarische industrie.
Een ‘vuile bom’ heeft militair gezien weinig effect. Zo’n wapen kan een omgeving besmetten met radioactieve straling, maar de dosis is niet zo hoog als die vrijkomt na een nucleaire explosie en de straling wordt bovendien snel verspreid door de wind, waardoor de concentraties al snel niet meer schadelijk zijn, laat staan dodelijk. De langere termijnschade die de vrijgekomen straling toebrengt aan de mensen die eraan zijn blootgesteld, zal grotendeels meevallen, stellen experts.
De meeste doden bij de inzet van een vuile bom zullen dan ook worden veroorzaakt door de conventionele explosie en niet door de vrijgekomen straling. En al zou er wel op langere termijn schade optreden als gevolg van de inzet van een vuile bom; de Oekraïners, die een acute oorlog voeren, zullen er weinig aan hebben als de Russische militairen aan de andere kant van de frontlinie pas na jaren uitgeschakeld worden door ziekten.
Opruimwerkzaamheden zijn duur
Toch is een vuile bom tactisch ook weer niet geheel nutteloos: het grootste gevaar zit 'm namelijk in het psychologische effect. Een vuile bom roept associaties op met kernwapens en stralingsgevaar. Er kan grote paniek ontstaan onder de burgerbevolking, die de maatschappij ontwricht en economische schade toebrengt. Ook zullen de opruimwerkzaamheden veel geld kosten, vooral als een vuile bom wordt ingezet in een grote stad. Maar precies om die redenen is het moeilijk voor te stellen dat Oekraïne een vuile bom zou willen inzetten op zijn eigen grondgebied.
Voor Rusland zou de inzet van een vuile bom niet ongelegen komen, als die vervolgens wordt toegeschreven aan Oekraïne. Moskou zou een ‘radiologische aanval’ kunnen aanwenden om bijvoorbeeld tactische kernwapens te gebruiken, iets waar het tot op heden geen aanleiding voor heeft kunnen vinden.